تاریخچه استاندارد ایزو

سازمان بین‌المللی استاندارد یا ایزو برگرفته از عبارت لاتین International Organization For Standardization است که از از مجمع سازمان‌های استاندارد کشورهای عضو آن تشکیل شده است. کلمه ایزو یا ISO از عبارت یونانی ISOS برگرفته شده و منظور از آن هم شکل و یکسان است. دلیل چنین نامی این است که سازمان ایزو تلاش می‌کند تا با یکسان سازی استاندارد کشورهای جهان، ارتباط و تجارت را ساده‌تر کند. در این مطلب قصد داریم به تاریخچه استاندارد ایزو بپردازیم و اهداف هر نسخه آن را بیان کنیم.

نحوه شکل‌گیری سازمان ایزو

در این بخش قصد داریم تاریخچه استاندارد ایزو و بخش‌های مختلف آن را به صورت جداگانه شرح دهیم.

تولد سازمان ایزو

در سال ۱۹۴۶ میلادی، ۶۵ نماینده از ۲۵ کشور بزرگ جهان در موسسه مهندسان راه و ساختمان شهر لندن گرد هم آمدند و پس از اجماع نظر به این نتیجه رسیدند که یک سازمان بین‌المللی جدید بنا کنند تا به سهولت همکاری‌ها و تجارت‌های بین‌المللی کمک کند و موجب یکپارچگی استانداردهای صنعتی تمام کشورهای جهان شود. در نهایت این سازمان جدید توانست در سال ۱۹۴۷ میلادی با ۶۷ کمیته فنی شروع به فعالیت کند و از آن زمان ۲۳۰۶۴ استاندارد بین‌المللی وضع کرده است.

اولین دبیرخانه مرکزی

دبیرخانه مرکزی ایزو در شهر ژنو سوئیس واقع شده و تقریبا ۱۶۰ نفر به صورت تمام وقت در آن مشغول کار هستند. اما بر اساس تاریخچه استاندارد ایزو، اولین دفتر این سازمان در یک خانه خصوصی در ژنو واقع شده بود و در سال ۱۹۵۰ حدودا ۵ نفر در این دبیرخانه مرکزی فعالیت می‌کردند. در سال ۱۹۵۱ میلادی بود که اولین استاندارد ایزو که آن زمان با عنوان توصیه شناخته می‌شدند،‌ در خصوص طول سنجی صنعتی منتشر شد.

انتشار مجله ایزو

یکی از نکات جالبی که در تاریخچه استاندارد ایزو به آن اشاره می‌کنیم، انتشار مجلات توسط این سازمان است. این سازمان هر ماه با انتشار مجلات اختصاصی، استانداردهای جدید و تغییرات اداری انجام شده در سازمان را اطلاع رسانی می‌کرد تا تمام مردم در جریان کارها قرار بگیرند.

نشست عمومی در استکهلم

در سال ۱۹۵۵ بود که اعضای ایزو در شهر استکهلم سوئد گرد هم آمدند تا سومین نشست عمومی این سازمان شکل بگیرد. در اوایل سال ۱۹۵۵، این سازمان ۳۵ نفر عضو داشت و حدود ۶۸ استاندارد که آن زمان به توصیه مشهور بودند، از طرف ایزو منتشر شده بود. در این سال آقای هنری لجر دبیر کل سازمان ایزو بود.

سیستم اندازه‌گیری جامع بین‌المللی

در این بخش از تاریخچه استاندارد ایزو به سال ۱۹۶۰ میلادی رسیدیم که ۳۱ استاندارد واحد توسط این سازمان منتشر شد. این ۳۱ استاندارد بر مبنای سیستم بین‌المللی واحدها شکل گرفته بودند و برای هر کمیتی یک واحد تعیین شد. به عنوان مثال تصمیم گرفتند که واحد مصوب برای مسافت، متر و برای زمان، ثانیه باشد. پس به این نتیجه می‌رسیم که از همان ابتدا هدف سازمان ایزو، دستیابی به یک سیستم اندازه‌گیری یکنواخت جهانی بود. در حال حاضر ایزو ۸۰۰۰ این واحدها و نحوه استفاده از آن‌ها را مشخص می‌کند.

توجه به محیط زیست ( ایزو ۱۴۰۰۱)

در سال ۱۹۷۱، سازمان ایزو دو کمیته فنی در زمینه محیط زیست، برای کنترل کیفیت آب و کیفیت هوا تشکیل داد. امروزه نیز کمیته‌های فنی دیگری در این سازمان مشغول فعالیت هستند و بر موضوعات مختلفی همچون کیفیت خام، مدیریت محیط زیست و انرژی‌های تجدیدپذیر نظارت دارند.

تاریخچه استاندارد ایزو ۹۰۰۱

همانطور که اشاره کردیم، تا کنون حدود ۲۳۰۰۰ استاندارد در زمینه‌های مختلف از جانب سازمان ایزو منتشر شده است. اما در میان این تعداد انبوه، استانداردهای مدیریتی آن با استقبال بیشتری مواجه شده است. به همین دلیل بیشتر سازمان‌ها و شرکت‌ها برای دریافت گواهینامه‌ ایزو آن اقدام می‌کنند. از جمله این استانداردهای محبوب می‌توان به استاندارد مدیریت کیفیت ایزو ۹۰۰۱ اشاره کرد. با توجه به این محبویبت، در ادامه مطلب تاریخچه استاندارد ایزو ۹۰۰۱ را بررسی خواهیم کرد.

در واقع نقطه شروع این سند، به نیاز صنایع دفاع انگلستان به استانداردها باز می‌گردد. در سال ۱۹۶۶ ایده تضمین کیفیت در صنایع نظامی شکل گرفت و دولت انگلستان با تشکیل اولین کمپین ملی موجب شد که کیفیت خدمات و محصولات تمام کسب و کارها توسط مشتریان مورد بررسی قرار بگیرند. این امر موجب اتلاف زمان زیادی شد و به همین دلیل در سال ۱۹۶۹، دولت بریتانیا اعلام کرد که ارزیابی محصول و خدمات، باید بر اساس استانداردهای تضمین کیفیت انجام شود.

بنابراین در سال ۱۹۷۱ بود که موسسه استاندارد انگلستان با انتشار BS9000، اولین استاندارد ضمانت کیفیت را ارائه داد. البته این استاندارد در حوزه صنایع الکترونیک تهیه شده بود. سپس در سال ۱۹۷۴، موسسه BS توانست با ارائه راهنمای تضمین کیفیت BS5179 موجب تغییر رویکرد ارزیابی خدمات و محصولات شود. در واقع از این زمان تضمین کیفیت توسط بازرسان شخص ثالث صورت می‌گرفت. هدف این سند این بود که بر تولیدات صنایع مختلف نوعی کنترل به وجود بیاورد.

انتشار استاندارد ایزو ۹۰۰۰

در سال ۱۹۸۷ میلادی بود که اولین نسخه از سند استاندارد ایزو ۹۰۰۰ منتشر شد و ساختاری مشابه سند استاندارد Bs5750 داشت با این تفاوت که در سه مدل برای سیستم‌های مدیریت کیفیت تدوین شد. ساختار اصلی این سند شامل ۲۰ موضوع الزامی می‌شد و هدف آن مستند سازی وضعیت موجود در سازمان بود. سپس در سال ۱۹۹۴ نسخه جدیدی منتشر شد که نسبت به نسخه پیشین تغییرات زیادی داشت. یکی از پیامدهای مهم این سند، ایجاد بوروکراسی در سازمان‌ها بود و بهبود فرآیندهای سازمان بر اساس این استاندارد امری دشوار به نظر می‌رسید.

انتشار استاندارد ایزو ۹۰۰۱

اما با تغییراتی که در سال ۲۰۰۰ میلادی روی این استاندارد انجام شد، استاندارد ایزو ۹۰۰۱ شکل گرفت که روی مدیریت فرآیند تمرکز داشت. به نظر می‌رسد هدف اصلی این استاندارد طرح‌ریزی سیستم مدون بوده است. ویرایش دیگر نیز بعد از سال ۲۰۰۰ انجام شد که روی اثربخشی سیستم مدیریت کیفیت تاکید داشت.

ویرایش چهارم در سال ۲۰۰۸ میلادی انجام شد که تنها تغییراتی جزئی نسبت به تسخه قبلی داشت و هدف آن شفاف سازی الزامات موجود و سازگاری با سایر استانداردهای مدیریتی بود. اما در نهایت در سال ۲۰۱۵ آخرین ویرایش از سند استاندارد ایزو منتشر شد که تغییرات اصلی نسبت به نسخه‌های پیشین در آن مشهود است و بر رضایت مشتریان و بهبود مستمر سازمان تاکید دارد.

تاریخچه استاندارد ایزو ۱۴۰۰۰

در این بخش قصد داریم با تاریخچه استاندارد ایزو ۱۴۰۰۰ آشنا شویم که در رابطه با سیستم‌های زیست محیطی منتشر شده‌اند. در سال ۱۹۹۶ میلادی، کمیته فنی ۲۰۷ سازمان ایزو اقدام به انتشار استانداردی تحت عنوان ایزو ۱۴۰۰۰ کرد که یک سیستم مدیریت زیست محیطی بوده و زیرمجموعه سیستم جتمع مدیریت محسوب می‌شود. در این استاندارد به ساختار سازمانی، تعریف مسئولیت، فعالیت طرح ریزی، تعیین فرآیندها و… و همچنین منابع لازم برای حفظ آرمان‌های زیست محیطی سازمان پرداخته شده است.

امروزه نیز تنها سازمان‌هایی موفق به دریافت استاندارد ایزو ۱۴۰۰۱ می‌شوند که در آن برنامه‌های عملی برای حفظ پاکیزگی محیط زیست پیش‌بینی شده باشد. البته این برنامه‌ها به طور مرتب مورد بررسی و اندازه‌گیری قرار می‌گیرند.

جمع‌بندی

در این مطلب با چگونگی شکل‌گیری سازمانی تحت عنوان ایزو پرداختیم و با تاریخچه استاندارد ایزو ۹۰۰۰، ۹۰۰۱ و ۱۴۰۰۰ آشنا شدیم. به طور کلی هدف این سازمان ایجاد یکپارچگی در فعالیت‌های سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف است. اما استانداردهای مدیریتی آن نسبت به سایر استانداردهای منتشر شده، از محبوبیت بالاتری برخوردار هستند. به همین جهت افراد زیادی برای اخذ ایزو  ارزان  اقدام می‌کنند.